Denk je aan zelfdoding?
Heb je nu hulp nodig?

Denk je aan zelfdoding?

Ondersteuning voor scholen na een suïcide

SUÏCIDEPREVENTIE IN HET ONDERWIJS

Elke Elzinga

onderzoeker

113 Zelfmoordpreventie

Ondersteuning voor scholen: hoe te handelen na een (poging tot) suïcide?

Zelfdoding is de belangrijkste doodsoorzaak onder jongeren van 10 tot 25 jaar. In 2020 overleden er 62 jongeren tot een leeftijd van 20 jaar aan zelfdoding. De meeste van deze jongeren volgden een vorm van onderwijs. Zelfdoding of een poging tot zelfdoding hebben een grote impact op de sociale omgeving. Zeker bij jongeren kan dit leiden tot mentale problemen of kopieergedrag. In dit project ontwikkelen we een module voor scholen om hen handvatten te bieden hoe hiermee om te gaan. Om zo het risico op negatieve gevolgen van een zelfdoding op de omgeving zo veel mogelijk te beperken.

Traumatische ervaring

Een leeftijdsgenoot verliezen aan zelfdoding kan een traumatische ervaring zijn voor jongeren. Als gevolg hebben zij twee jaar lang een hoger risico op suïcidale gedachten of gedrag. Met name bij kwetsbare jongeren lijkt zelfdoding van een klasgenoot of medestudent bestaande negatieve levensgebeurtenissen te versterken en ernstige suïcidale gedachten of gedrag te vergroten.

Gecoördineerde ondersteuning

Daarom is het van belang dat er door scholen adequaat wordt gehandeld als een (poging tot) zelfdoding heeft plaatsgevonden. Met aandacht voor de mentale gezondheid van leerlingen en docenten. Met gecoördineerde ondersteuning na een zelfdoding kunnen we de negatieve gevolgen van een zelfdoding op de omgeving beperken. Dit wordt postventie genoemd.

Ontwikkelen postventiemodule

Verschillende landen, zoals Australië en Amerika, hebben postventie opgenomen in hun suïcidepreventiebeleid voor het onderwijs. In dit project ontwikkelen 113 Zelfmoordpreventie en Trimbos Instituut een postventiemodule op basis van deze internationale voorbeelden en gesprekken met scholen die een (poging tot) zelfdoding hebben meegemaakt. De interactieve module vergroot de vaardigheden van docenten en ander schoolpersoneel na een (poging tot) zelfdoding. De module bevat informatie over de gevolgen van zelfdoding, maar ook praktische tips en instrumenten zoals voorbeeldbrieven en verwijsmogelijkheden. De module wordt digitaal aangeboden en is toegankelijk voor medewerkers van alle scholen.

Wat willen we bereiken?

Met de postventiemodule willen we handvatten bieden aan medewerkers van scholen over hoe te handelen na een zelfdoding of poging tot zelfdoding. Door hun handelingsbekwaamheid te vergroten, hopen we trauma en kopieergedrag van studenten na een (poging tot) zelfdoding te voorkomen.

Over Elke Elzinga

In haar middelbare schooltijd heeft Elke zelf te maken gehad met een zelfdoding van een klasgenoot. Ze heeft toen ervaren hoe belangrijk en noodzakelijk het bieden van nazorg is. Daarnaast werkt ze als onderzoeker voor 113 Zelfmoordpreventie.

“Een leeftijdsgenoot verliezen aan zelfdoding kan een traumatische ervaring zijn voor jongeren” 

Relevante links

Protocol van Trimbos Instituut voor mbo-scholen ter ondersteuning bij de communicatie na een (poging tot) zelfdoding van een student. Gratis te downloaden via de website van het Trimbos Instituut.

Betrokken partners

Deze organisaties zijn betrokken bij dit project.

Inzetten van selectieve preventielessen

Ook kunt u als school bijdragen door een van onderstaande programma’s te implementeren. Sommige programma’s zijn eenvoudiger te implementeren dan anderen. Zo vraagt STORM meer tijd, maar u kunt wel alvast starten met een aantal onderdelen van het programma.

  • STORM is een wetenschappelijk onderbouwde, preventieve aanpak die tot doel heeft een depressie of suïcide bij jongeren vóór te zijn 
  • Geestkracht is gericht op het ondersteunen van jongeren met een psychische kwetsbaarheid
  • MAZL van NJC richt zich op de jongeren die frequent verzuimen op het MB

Hulp inkopen en beschikbaar stellen

Als (grote) werkgeversorganisatie kunt u afspraken maken met instanties die laagdrempelige toegang tot psychologen geven. Wanneer een jongvolwassen medewerker mentale problemen ervaart, kan deze laagdrempelige zorg mogelijk voldoende zijn of de wachtlijstperiode tot de reguliere zorg overbruggen. Het kan gaan om specifieke trainingen, zoals examentraining, of individuele begeleiding.

Aansluiten bij de communicatiemiddelen van de doelgroep

Als zorginstelling kunt u bijdragen door aan te sluiten bij de communicatiemiddelen van de doelgroep. Maak bijvoorbeeld gebruik van:

Inzetten van overbrugging van wachttijd via de Eigen Kracht Centrale

Als iemand met suïcidale gedachten aanklopt voor hulpverlening is er vaak een wachttijd voor de behandeling kan beginnen. Maar het risico van wachten en niets doen is groot. Als gemeente kunt u helpen de wachttijd te overbruggen door een contract sluiten met de Eigen Kracht Centrale en dit bekend te maken bij zorgprofessionals. De Eigen Kracht Centrale helpt mensen in moeilijke situaties om de eigen regie te pakken door met hun netwerk een plan te maken.

Inzetten van de leidraad: suïcidepreventie jongeren, een netwerkbrede werkwijze in het gehele zorgdomein

Als zorgorganisatie kunt u bijdragen door de ‘leidraad suïcidepreventie jongeren, een netwerkbrede werkwijze’ te implementeren (zowel geldig voor 18- als 18+). U kunt onder andere:

  • Alle professionals een suïcidepreventie training laten volgen en voldoende tijd geven voor reflectie
  • Samen met alle cliënten die kampen met suïcidaliteit een GEZAMENLIJK signaleringsplan en veiligheidsplan maken
  • Naasten actief betrekken
  • In domeinoverstijgende netwerken samenwerken
  • Bij alle cliënten suïcidaliteit inventariseren

Behandeling richten op zowel de suïcidaliteit als de onderliggende problematiek .

Bieden van handvatten aan onderwijsinstellingen voor beleid rond suïcidepreventie

Als school kunt u bijdragen door te zorgen dat er een suïcidepreventie- en postventieprotocol is. Bekijk de materialen die specifiek zijn ontwikkeld om onderwijsinstellingen hierin te ondersteunen.

Doen van verder onderzoek gericht op het identificeren van de risicogroepen

U kunt bijdragen door zich bewust te zijn van de risicofactoren en extra alert te zijn bij de jongeren en jongvolwassenen die binnen de risicogroep vallen. Welke onderzoeken zijn relevant?

Inzetten van Gatekeepertraining in de organisatie*

U kunt bijdragen door zoveel mogelijk mensen in uw organisatie die contact hebben met jongvolwassenen op te leiden als gatekeeper. Bekijk het trainingsaanbod voor gatekeepers van 113 Zelfmoordpreventie.

Verwijzen naar website voor jonge nabestaanden van zelfdoding

U kunt bijdragen door het gesprek aan te blijven gaan met jongvolwassenen die iemand hebben verloren aan zelfdoding. U kunt ze onder andere verwijzen naar de website Stilgeweest, gericht op jonge nabestaanden van zelfdoding

Versterken en verspreiden van hoopgevende verhalen via (sociale) media

Houd Moed is een online platform voor iedereen die te maken heeft (gehad) met zelfdoding. Het platform publiceert hoopvolle verhalen van mensen die ooit kampte met suïcidaliteit. U kunt bijdragen door Houd Moed te verspreiden onder jongvolwassenen.

Vergroten van vindbaarheid laagdrempelige (online) organisaties

U kunt bijdragen door laagdrempelige organisaties bekend te maken bij jongvolwassen en initiatieven in de regio op te zetten of te ondersteunen.

  • Brainwiki en jongerenhulp online geven een overzicht van laagdrempelige online organisaties, gericht op diverse problemen
  • De inloopalliantie is een samenwerkingsverband van diverse organisaties die een landelijke dekking willen organiseren met laagdrempelige inloopmogelijkheden waar jongeren hun mentale gezondheid kunnen versterken
  • Laagdrempelige contactpunten kunnen ook gericht zijn op alle jongvolwassenen, zoals bijvoorbeeld Campus Uden, of specifiek op jongvolwassenen met suïcidaliteit, zoals bijvoorbeeld Letztalk.Online.
  • Wilt u weten welke initiatieven er in uw gemeente zijn? Neem dan contact op met het wijkteam in uw gemeente

Meedoen aan publiekscampagnes gericht op het doorbekreken van het taboe om te praten over zelfdoding

Inzetten van* van de online ‘VraagMaar training in gesprek met jongeren/jongvolwassenen’

In de gratis online training leren deelnemers hoe ze het gesprek met een jongere kunnen voeren over gedachten aan zelfdoding en daarmee mogelijk iemand kunnen helpen. U kunt bijdragen door de training te volgen en te verspreiden. Bijvoorbeeld door ouders van jongvolwassenen en anderen die in contact komen met jongvolwassenen te vragen de training te volgen.

Vergroten van veiligheid op sociale media

U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.

Inzetten van universele preventielessen

U kunt bijdragen door als school, gemeente of (sport)organisatie algemene preventielessen te geven aan jongeren. Enkele organisaties die dit aanbieden zijn:

  • Expex biedt diverse workshops aan gericht op diverse onderwerpen
  • Braive@School geeft universele lessen op scholen over mentale gezondheid. Ook delen zij lessen op instagram
  • Onbesproken heeft diverse podcasts over mentale gezondheid
  • De online grip op je dip cursus biedt handvatten om uit een dip te komen
  • Een programma over sociale media vanuit Kikid
  • Het Trimbos biedt een overzicht van beschikbare interventies en de effectiviteit. Dit overzicht komt wel uit 2016, waardoor deze niet geheel volledig is. Zie bladzijde 10 en 11 .
  • Het programma ‘Bovenkamer van museum van de geest’ leert jongeren inzicht te krijgen in hun gedachtenpatronen en gevoelens middels digitale games.
  • Het Rots en Water programma richt zich op leerlingen van 9 tot en met 18 jaar in het primair onderwijs (PO). De methode gaat om het bevorderen van een positieve ontwikkeling van sociale en emotionele competenties. Het doel is dat leerlingen zichzelf leren kennen en leren omgaan met de ander op een positieve manier.
  • Strijkplank poëzie nodigt jonge mannen uit om te praten over hun gevoelens. Ze doen dat via voorstellingen en hebben een boek geschreven.

Meedoen aan publiekscampagnes gericht op algemene mentale thema's, zoals eenzaamheid, geldzorgen, prestatiedruk

U kunt bijdragen door campagnes gericht op jongvolwassenen te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten. Enkele campagnes zijn:

Download het workshopmateriaal

Download het workshopmateriaal

Download het workshopmateriaal

wie ben jij?