40% van de mensen die door suïcide overlijdt is in behandeling bij een zorgverlener. De zorgsector heeft daarmee enorme mogelijkheden om vanuit het contact met de patiënt suïcidaliteit te signaleren, te bespreken en te behandelen. Dit kan alleen vanuit een veilige cultuur op de werkvloer, gericht op continu leren en verbeteren. Onder andere het betrekken van naasten en ervaringsdeskundigen kan een belangrijke rol spelen bij het verbeteren van de zorg bij suïcidaliteit.
Wat is er bekend over dit onderwerp?
Kwaliteit en toegankelijkheid
Terwijl in de huisartsenpraktijk en de GGZ al veel suïcides worden voorkomen, blijkt uit onderzoek en ervaringsverhalen dat er nog een wereld te winnen is door de kwaliteit en toegankelijkheid van de zorg te verhogen. Dit betekent het aanmoedigen van hulpverleners om hun patiënten effectieve, op wetenschappelijk bewijs berustende diagnostiek en behandelingen aan te bieden. Tijdig, veilig en met empathie.
Jeugdhulp
Ook in de jeugdhulp is ruimte voor verbetering, zo blijkt uit recente onderzoeken van de IGJ en 113 Zelfmoordpreventie. Medewerkers hebben vaak geen specifieke scholing genoten en voelen zich onvoldoende in staat om met jongeren met suïcidaal gedrag om te gaan. Ook geven veel ouders aan dat de samenwerking met medewerkers in de jeugdhulp onvoldoende is, omdat in de praktijk de privacyregels in de weg zitten. Daarnaast is er ruimte voor verbetering in de kwaliteit van zorg voor jongeren met meerdere diagnoses en complexe problemen.
Samenwerking met naasten
Naasten vervullen diverse, cruciale rollen in de zorg voor mensen met suïcidaal gedrag. Ze ondersteunen iemand met suïcidaal gedrag soms al intensief en gedurende langere tijd, ook voordat professionele hulp in beeld komt. Naasten zijn dus een belangrijke bron van informatie en – vanwege hun nabijheid in acute situaties – van cruciaal belang voor de veiligheid van patiënten. Bovendien zijn naasten vaak toeleiders naar zorg, omdat zij als eerste signaleren dat er een risico is op suïcide en vervolgens hulp inschakelen. Ook kunnen zij een rol spelen in het wegnemen van onderliggende problematiek, bijvoorbeeld via systeemtherapie. Daarom is het van groot belang dat hulpverleners en naasten als bondgenoten samenwerken bij de diagnostiek en behandeling van suïcidaal gedrag.
Ervaringsdeskundigen
Mensen die met suïcidaliteit worstelen hebben behoefte aan menselijk contact. Aan mensen die op een open manier naast hen staan en hen de ruimte geven om suïcidegedachten vrij te bespreken. Dat lukt soms beter met ervaringsdeskundigen. De ervaringsdeskundige, die zelf suïcidaal is geweest, kan vanuit een unieke invalshoek contact maken. De inzet van ervaringsdeskundigheid is aanvullend aan die van hulpverleners
Op basis van deze inzichten werken we binnen deze pijler aan onderstaande projecten.
“Zelfdoding is een onderwerp dat veel mensen een ongemakkelijk gevoel geeft: hoe kan ik er goed over spreken als ik het tegenkom? Wat kan ik wel of moet ik vooral niet zeggen? Juist door het onderwerp bespreekbaar te maken, kan er ruimte ontstaan voor andere perspectieven. En als deze perspectieven niet ontstaan: hoe kunnen we elkaar dan nog steeds vasthouden en steunen zodat alle betrokkenen zich gezien, gehoord en geliefd weten!”
Kees van Bemmel
Principal consultant, Vintura
“Behandeling van suïcidaliteit doe je met elkaar, daar horen naasten bij!”
Hans van der Weijden
Verpleegkundig specialist GGZ, Behandelaar Poli bipolair en Acute psychiatrie, GGZ Rivierduinen
“We moeten veiligheid en effectiviteit van zorg verbeteren vanuit samenwerking tussen professionals, naasten en ervaringsdeskundigen. Daarom lever ik graag mijn bijdrage, veilige zorg is voor alle partijen een must!”
Caroline de Ridder
Verpleegkundig directeur, Amsterdam UMC
Nicolette van Haastrecht MBA MEd
Lid MT – manager HRM, Kwaliteit en Financiën, Zorgverzekeraars Nederland
“Als trainer suïcidepreventie ben ik altijd bezig geweest met het bijstaan van hulpverleners om met hun cliënten in gesprek te gaan over dit onderwerp. Middelengebruik en verslavingen kunnen van invloed zijn op gedachten aan de dood. Als hulpverlener in de verslavingszorg en als verpleegkundig specialist, hoop ik een bijdrage te kunnen leveren vanuit zowel verslavings- als verpleegkundig perspectief”
Teije Salomons
Verpleegkundig specialist GGZ, Amethist verslavingszorg in Flevoland
“Praten over suïcidale gedachten kan echt het verschil maken, ook voor jongeren. Dus doen!”
Lidewijde van den Berkmortel, MSc
Verpleegkundig specialist GGZ, GGzE
Jan Berndsen
Zelfstandig adviseur in de GGZ, eigenaar Blauwe Paard Advies en onder andere voorzitter Stichting Supranet GGZ
Simone Koops-Ouwerkerk
Directeur-bestuurder, Stichting Bardo, instelling voor palliatieve zorg
‘Samen Minder Suïcide’ is een netwerk van partijen en organisaties die middenin de samenleving staan en gedreven zijn om samen, domeinoverstijgend suïcidepreventie verder te brengen.
113 Zelfmoordpreventie
Copyright © 2023. Alle rechten voorbehouden
Ook kunt u als school bijdragen door een van onderstaande programma’s te implementeren. Sommige programma’s zijn eenvoudiger te implementeren dan anderen. Zo vraagt STORM meer tijd, maar u kunt wel alvast starten met een aantal onderdelen van het programma.
Als (grote) werkgeversorganisatie kunt u afspraken maken met instanties die laagdrempelige toegang tot psychologen geven. Wanneer een jongvolwassen medewerker mentale problemen ervaart, kan deze laagdrempelige zorg mogelijk voldoende zijn of de wachtlijstperiode tot de reguliere zorg overbruggen. Het kan gaan om specifieke trainingen, zoals examentraining, of individuele begeleiding.
Als zorginstelling kunt u bijdragen door aan te sluiten bij de communicatiemiddelen van de doelgroep. Maak bijvoorbeeld gebruik van:
Als iemand met suïcidale gedachten aanklopt voor hulpverlening is er vaak een wachttijd voor de behandeling kan beginnen. Maar het risico van wachten en niets doen is groot. Als gemeente kunt u helpen de wachttijd te overbruggen door een contract sluiten met de Eigen Kracht Centrale en dit bekend te maken bij zorgprofessionals. De Eigen Kracht Centrale helpt mensen in moeilijke situaties om de eigen regie te pakken door met hun netwerk een plan te maken.
Als zorgorganisatie kunt u bijdragen door de ‘leidraad suïcidepreventie jongeren, een netwerkbrede werkwijze’ te implementeren (zowel geldig voor 18- als 18+). U kunt onder andere:
Behandeling richten op zowel de suïcidaliteit als de onderliggende problematiek .
Als school kunt u bijdragen door te zorgen dat er een suïcidepreventie- en postventie protocol is. Bekijk de materialen die specifiek zijn ontwikkeld om onderwijsinstellingen hierin te ondersteunen.
U kunt bijdragen door zich bewust te zijn van de risicofactoren en extra alert te zijn bij de jongeren en jongvolwassenen die binnen de risicogroep vallen. Welke onderzoeken zijn relevant?
U kunt bijdragen door zoveel mogelijk mensen in uw organisatie die contact hebben met jongvolwassenen op te leiden als gatekeeper. Bekijk het trainingsaanbod voor gatekeepers van 113 Zelfmoordpreventie.
U kunt bijdragen door het gesprek aan te blijven gaan met jongvolwassenen die iemand hebben verloren aan zelfdoding. U kunt ze onder andere verwijzen naar de website Stilgeweest, gericht op jonge nabestaanden van zelfdoding
Houd Moed is een online platform voor iedereen die te maken heeft (gehad) met zelfdoding. Het platform publiceert hoopvolle verhalen van mensen die ooit kampte met suïcidaliteit. U kunt bijdragen door Houd Moed te verspreiden onder jongvolwassenen.
U kunt bijdragen door laagdrempelige organisaties bekend te maken bij jongvolwassen en initiatieven in de regio op te zetten of te ondersteunen.
U kunt bijdragen door deze campagnes te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten:
In de gratis online training leren deelnemers hoe ze het gesprek met een jongere kunnen voeren over gedachten aan zelfdoding en daarmee mogelijk iemand kunnen helpen. U kunt bijdragen door de training te volgen en te verspreiden. Bijvoorbeeld door ouders van jongvolwassenen en anderen die in contact komen met jongvolwassenen te vragen de training te volgen.
U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.
Inzetten van universele preventielessen
U kunt bijdragen door als school, gemeente of (sport)organisatie algemene preventielessen te geven aan jongeren. Enkele organisaties die dit aanbieden zijn:
U kunt bijdragen door campagnes gericht op jongvolwassenen te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten. Enkele campagnes zijn:
