Samen Sterk Suïcidepreventie: ‘Word mede-eigenaar van suïcidepreventie en draag het mee in je hart’

Het Trimbos-instituut en Pharos bieden een waardevolle handreiking om gemeenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van beleid rond mentale gezondheid voor kinderen en jongeren. De handreiking biedt een helder stappenplan voor het opstellen van een breed gedragen plan, inclusief tips voor beleidsinvulling en inspirerende voorbeelden.

De Studenten Welzijnswijzer helpt studentverenigingen bij het organiseren van preventieve en curatieve maatregelen voor het mentale welzijn van hun leden; een initiatief van Avans Hogeschool en Stichting Lieve Mark.

U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.

• Het NJI heeft goede tips over mediaopvoeding. Deel deze tips met uw medewerkers.
• In de leidraad “suïcidepreventie bij jongeren: een netwerkbrede werkwijze” worden er tips gegeven hoe met sociale media om te gaan in de behandeling.
• Animatie ‘De risico’s van sociale media op suïcidaliteit bij jongeren‘.

Kinderen en jongeren ontwikkelen zich het best als het goed met ze gaat. Als ze lekker in hun vel zitten, zichzelf kunnen zijn en gezond en veilig opgroeien in een kansrijke omgeving. Vanuit het onderwijs werken aan welbevinden doe je samen met leerlingen, ouders, professionals in en rond het onderwijs en beleidsmakers. En met een schoolbrede inzet: op alle lagen in en om de school en met verschillende acties en interventies die op elkaar aansluiten.

Meer weten?

Bekijk dan de website van Welbevinden op School, het landelijke kennis- en ondersteuningsprogramma van Pharos en het Trimbos-instituut. Welbevinden op School is er voor professionals in onderwijs, GGD en beleid. De kennis en tools helpen je snel op weg om vanuit een duurzame, gezamenlijke visie te werken aan welbevinden. Welbevinden op School is kennispartner van Gezonde School.

Stichting PraatErover! plaatst gecertificeerde psychische hulpverleners die begaan zijn met jongvolwassenen op studentenverenigingen (gezelligheids- culturele-  en sportverenigingen). Op deze manier krijgen studenten toegang tot toegankelijke gratis psychische hulpverlening zonder wachtrij.

Met Rondom Jong van Trimbosinstituut, NCJ en GGD GHOR Nederland versterk je depressiepreventie op scholen en de ketensamenwerking in je regio rond jongeren. Materialen zijn gratis verkrijgbaar.

• Expex bestaat uit getrainde jongeren die ervaring hebben in de jeugdhulp. Zij bieden o.a. voorlichting/workshops over suïcidepreventie aan.
• Peer to peer training voor scholen Kopkracht van NJR, gericht op mentale gezondheid aankaarten
• Peer to peer training voor scholen van Mind Young Academy, gericht op mentale gezondheid aankaarten
• Door het Geluid verzorgt workshops over mentale gezondheid voor/door studenten, waaronder een workshop over suïcidaliteit.
• Peer to peer gastlessen voor mbo-/hbo-/wo-studenten die in hun toekomstige werk te maken kunnen krijgen met jongeren met psychische klachten Hoofdzaken van NJR, gericht op bespreekbaar maken van en advies geven over psychische klachten bij jongeren, waaronder suïcidaliteit.

Dan kunt u hen wijzen naar www.stilgeweest.nl of www.toenwashetstil.nl. Deze websites bieden informatie en verhalen van jongeren en volwassenen die lotgenoten zijn. Ze behandelen rouw na zelfdoding, zodat nabestaanden zich minder alleen voelen. Uiteindelijk heeft dit een (bewezen) preventieve werking op verdere zelfdodingen.

Ook kunt u als school bijdragen door een van onderstaande programma’s te implementeren. Sommige programma’s zijn eenvoudiger te implementeren dan anderen. Zo vraagt STORM meer tijd, maar u kunt wel alvast starten met een aantal onderdelen van het programma.

• STORM is een wetenschappelijk onderbouwde, preventieve aanpak die tot doel heeft een depressie of suïcide bij jongeren vóór te zijn 
• Geestkracht is gericht op het ondersteunen van jongeren met een psychische kwetsbaarheid
• MAZL van NCJ richt zich op de jongeren die frequent verzuimen op het MBO

Als (grote) werkgeversorganisatie kunt u afspraken maken met instanties die laagdrempelige toegang tot psychologen geven. Wanneer een jongvolwassen medewerker mentale problemen ervaart, kan deze laagdrempelige zorg mogelijk voldoende zijn of de wachtlijstperiode tot de reguliere zorg overbruggen. Het kan gaan om specifieke trainingen, zoals examentraining, of individuele begeleiding.

Als zorginstelling kunt u bijdragen door aan te sluiten bij de communicatiemiddelen van de doelgroep. Maak bijvoorbeeld gebruik van:

• De Helpy app, of Back Up app ter ondersteuning van de behandeling
• Middels de feelee app kunnen jongeren inzicht krijgen in hun emoties

Als iemand met suïcidale gedachten aanklopt voor hulpverlening is er vaak een wachttijd voor de behandeling kan beginnen. Maar het risico van wachten en niets doen is groot.  Als gemeente kunt u helpen de wachttijd te overbruggen door een contract sluiten met de Eigen Kracht Centrale en dit bekend te maken bij zorgprofessionals. De Eigen Kracht Centrale helpt mensen in moeilijke situaties om de eigen regie te pakken door met hun netwerk een plan te maken.

Jongvolwassenen kunnen ook gewezen worden op de WachtVerzachter. Dat is een organisatie die zich inzet voor mensen die in afwachting zijn van psychische hulp. Tot nu toe in Dronten, Utrecht en Lelystad (17+ jaar) en in Kampen en Eindhoven (18- jaar). Zij worden direct gekoppeld aan een ervaringsdeskundige die hun situatie (h)erkent. Jongvolwassenen kunnen meteen aan de slag in een veilige omgeving waarin niets hoeft en alles mag. Daarnaast worden er diverse activiteiten georganiseerd gericht op ontmoeting, ontspanning en verdieping. 

Als zorgorganisatie kunt u bijdragen door de ‘leidraad suïcidepreventie jongeren, een netwerkbrede werkwijze’ te implementeren (zowel geldig voor 18- als 18+). U kunt onder andere:

• Alle professionals een suïcidepreventie training laten volgen en voldoende tijd geven voor reflectie
• Samen met alle cliënten die kampen met suïcidaliteit een GEZAMENLIJK signaleringsplan en veiligheidsplan maken
• Naasten actief betrekken
• In domeinoverstijgende netwerken samenwerken
• Bij alle cliënten suïcidaliteit inventariseren

Behandeling richten op zowel de suïcidaliteit als de onderliggende problematiek.

Bij de leidraad zijn handreikingen verschenen over:

• Suïcidepreventie bij jongeren met een LVB
• Suïcidepreventie bij jongeren met persisterende suïcidaliteit
• Suicidepreventie bij jongeren met autisme
• Suicidepreventie bij jonge vluchtelingen
• Tips voor de hulpverlening: zo zet je ervaringsdeskundigen in bij jongeren die kampen met suïcidaliteit

Als onderwijsinstelling kunt u bijdragen door te zorgen dat er een suïcidepreventie- en postventieprotocol is. Bekijk de materialen die specifiek zijn ontwikkeld om onderwijsinstellingen hierin te ondersteunen.

U kunt bijdragen door zich bewust te zijn van de risicofactoren en extra alert te zijn bij de jongeren en jongvolwassenen die binnen de risicogroep vallen. Welke onderzoeken zijn relevant?

• Onderzoeken van alle GGD’en in Nederland samen met GGD GHOR Nederland en het RIVM gericht op inzicht krijgen in (o.a.) de mentale gezondheid: gezondheidsmonitor jongvolwassenen
• Onderzoek gericht op jongvolwassenen van 113 om inzicht te krijgen in de huidige problematiek waar jongvolwassenen met suïcidaliteit mee kampen. Zie 1) het onderzoek naar suïcide onder jongeren tussen 10 en 20 jaar, complexe oorzaken, complexe oplossingen, 2) het onderzoek over het identificeren van risicofactoren voor suïcidaliteit, 3) het onderzoek naar het gebruik van sociale media bij jongeren onder de 20 jaar die zelfdoding pleegden, 4) het spoedonderzoek naar suïcidaliteit onder jongvolwassenen tussen de 20 en 30 jaar, 5) het verdiepend onderzoek naar suïcidaliteit onder jongvolwassenen tussen de 20 en 30 jaar en 6) factsheet suïcidaliteit onder mbo-studenten.

U kunt bijdragen door zoveel mogelijk mensen in uw organisatie die contact hebben met jongvolwassenen op te leiden als gatekeeper. Bekijk het trainingsaanbod voor gatekeepers van 113 Zelfmoordpreventie.

Afgeleid van deze Gatekeepertraining biedt 113 voor toekomstige zorgprofessionals verschillende e-learning modules (inclusief aanvullend lesprogramma) over suïcidepreventievaardigheden, zowel voor alle MBO en HBO Zorg- en Welzijnsopleidingen als voor WO-psychologen.

U kunt bijdragen door het gesprek aan te blijven gaan met jongvolwassenen die iemand hebben verloren aan zelfdoding. U kunt ze onder andere verwijzen naar de website Stilgeweest, gericht op jonge nabestaanden van zelfdoding

Houd Moed is een online platform voor iedereen die te maken heeft (gehad) met zelfdoding. Het platform publiceert hoopvolle verhalen van mensen die ooit kampte met suïcidaliteit. U kunt bijdragen door Houd Moed te verspreiden onder jongvolwassenen.

U kunt bijdragen door laagdrempelige organisaties bekend te maken bij jongvolwassen en initiatieven in de regio op te zetten of te ondersteunen.

• Brainwiki en jongerenhulp online geven een overzicht van laagdrempelige online organisaties, gericht op diverse problemen
• De inloopalliantie is een samenwerkingsverband van diverse organisaties die een landelijke dekking willen organiseren met laagdrempelige inloopmogelijkheden waar jongeren hun mentale gezondheid kunnen versterken
• Laagdrempelige contactpunten kunnen ook gericht zijn op alle jongvolwassenen, zoals bijvoorbeeld Campus Uden, of specifiek op jongvolwassenen met suïcidaliteit, zoals bijvoorbeeld Letztalk.Online.
• Wilt u weten welke initiatieven er in uw gemeente zijn? Neem dan contact op met het wijkteam in uw gemeente

U kunt bijdragen door deze campagnes te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten:

• ‘Ik zie je campagne’ van 113, gericht op het taboe doorbreken om te spreken over zelfdoding

In de gratis online VraagMaar-training leren deelnemers hoe ze het gesprek met een jongere kunnen voeren over gedachten aan zelfdoding en daarmee mogelijk iemand kunnen helpen. U kunt bijdragen door de training te volgen en te verspreiden. Bijvoorbeeld door ouders van jongvolwassenen en anderen die in contact komen met jongvolwassenen te vragen de training te volgen. 

Voor onderwijsprofessionals, sociaal werkers, etc. die werken met jongeren tussen ongeveer 11 en 18 jaar en ook aandacht willen besteden aan seksuele en genderdiversiteit, is er de e-learning Weet jij hoe het ècht gaat met de jongeren in jouw dagelijkse werk? Uit onderzoek blijkt dat namelijk LHBTI-jongeren veel vaker kampen met depressie dan hun heteroseksuele en cisgender leeftijdsgenoten. 

U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.

• Het NJI heeft goede tips over mediaopvoeding. Deel deze tips met uw medewerkers.
• In de leidraad “suïcidepreventie bij jongeren: een netwerkbrede werkwijze” worden er tips gegeven hoe met sociale media om te gaan in de behandeling.
• Animatie ‘De risico’s van sociale media op suïcidaliteit bij jongeren‘.

• Anbi-Stichting Saarisnietgek maakt mentale gezondheid laagdrempelig bespreekbaar bij kinderen van 10-12 jaar, via het eenmalige magazine Saarisnietgek. Het magazine is door eigen leerkracht flexibel inzetbaar in groep 7 en 8 van het primair onderwijs, passend in bestaande lessen van het curriculum.
• EZY leert jongeren van 12 tot 16 jaar levensvaardigheden aan. In 10 uitgewerkte trainingen van 45 minuten verdeeld over 3 blokken werken zij aan: opbouwen persoonlijke identiteit, opbouwen sociale identiteit en verhogen weerbaarheid en veerkracht.
• TestJeLeefstijl.nl is een instrument van de MBO-Raad, dat mbo-studenten helpt om goed voor zichzelf te zorgen. Als onderwijsinstelling kun je online testen inzetten, waarna je er een vervolg aan kunt geven via de Gezonde School aanpak.

• Het lespakket Je Brein de Baas is een lespakket voor jongeren van 11 t/m 19 jaar in het voortgezet onderwijs. En gaat over Stress onder controle, Makkelijker Leren en Gelukkig in de groep.
• YETS zet basketbal in om kwetsbare jongeren van 12 t/m 18 jaar te begeleiden naar een positieve rol in hun gemeenschap. Via drie pijlers: sport, onderwijs en sociale integratie. Om maatschappelijke uitval te voorkomen.
• De leesinterventie Lief, Liever, Liefst bestaat uit een kant-en-klaar lespakket voor tweede- en derdeklassers van het voortgezet onderwijs. Het pakket zet leerlingen aan het denken over seksuele- en genderdiversiteit, past binnen het vak Nederlands en voldoet aan de kerndoelen ervan.
• Braive@School geeft universele lessen op scholen over mentale gezondheid. Ook delen zij lessen op instagram
• Onbesproken heeft diverse podcasts over mentale gezondheid
• De online grip op je dip cursus biedt handvatten om uit een dip te komen
• Een programma over sociale media vanuit Kikid
• Het Trimbosinstituut biedt een overzicht van beschikbare interventies en de effectiviteit. Dit overzicht komt wel uit 2016, waardoor deze niet geheel volledig is. Zie bladzijde 10 en 11.
• Op de site van Gezonde School kunt u interventies selecteren over welbevinden voor jongeren op diverse schooltypes.
• Het programma ‘Bovenkamer van museum van de geest’ leert jongeren inzicht te krijgen in hun gedachtenpatronen en gevoelens middels digitale games.
• Het Rots en Water programma richt zich op leerlingen van 9 tot en met 18 jaar op diverse schooltypes. De methode gaat om het bevorderen van een positieve ontwikkeling van sociale en emotionele competenties. Het doel is dat leerlingen zichzelf leren kennen en leren omgaan met de ander op een positieve manier.
• Strijkplank poëzie nodigt jonge mannen uit om te praten over hun gevoelens. Ze doen dat via voorstellingen en hebben een boek geschreven.
• De taboedoorbrekende voorstelling ‘Hee, ben je oké?’ voor 16+ gaat over depressie. Aansluitend praat de artiest met jongeren na over hun mentale gezondheid. Samen met een lokale welzijnsorganisatie.

• Past de interventie bij ons en onze populatie jongeren/jongvolwassenen?
• Is de interventie die we inzetten weloverwogen en onderdeel van een integrale aanpak? (zie ook kopje ‘Integraal werken aan welbevinden in het onderwijs’)
• Bereiken we de juiste jongeren/jongvolwassenen met deze interventie?
• Is de interventie toegankelijk voor alle jongeren/jongvolwassenen, ook in het geval van een taalbarrière of als er sprake is (geweest) van ingrijpende levensgebeurtenissen?
• Zijn onze medewerkers bereid om met deze interventie te werken?

U kunt bijdragen door campagnes gericht op jongvolwassenen te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten. Enkele campagnes zijn:

• Goed genoeg van Young Impact, gericht op de prestatiedruk
• Een tegen eenzaamheid, gericht op het doorbreken van de eenzaamheid
• Geldfit geeft tips en informatie over geld, geldzorgen en schulden aan jongeren van 16 tot 27 jaar. We luisteren en kunnen ook met je meedenken. Als je het goed vindt, brengen we jou in contact met passende hulp.
• Campagne gericht op het vergroten van de acceptatie van de LHBTIQA+ groep
• ‘Hey het is oké’ van VWS, MIND en MIND-Us, gericht op het praten over mentale problemen en het normaliseren van beginnende mentale klachten