Toolkit Suïcidepreventie voor de GGZ
Psychosociale autopsie is een onderzoeksmethode waarbij we nabestaanden interviewen die een dierbare zijn verloren door zelfdoding. Om te leren van hun verhaal. We geloven dat de verhalen van nabestaanden ons kunnen helpen om de preventie van zelfdoding te verbeteren. Met deze kennis kunnen professionals beter hun eigen werk doen en zijn er aanknopingspunten voor beleid. Voor nabestaanden biedt het gesprek met goed getrainde interviewers ondersteuning in de moeilijke tijd na het overlijden.
Ontwikkelen praktijkinstrument
We ontwikkelen een praktijkinstrument om op uniforme wijze onderzoek te doen na suïcide. Het instrument is gebaseerd op belangrijke risicofactoren uit de literatuur en eerdere psychosociale autopsie studies. In 2022 starten we met de landelijke uitrol van de psychosociale autopsie.
Eerdere studies
De eerste psychosociale autopsie studie vond plaats in 2019. De studie leverde kennis op over suïcides onder jongeren en aanbevelingen voor preventie. Bijvoorbeeld vroegtijdige signalering en behandeling van depressie en suïcidaliteit in het onderwijs. In 2021 is 113 Zelfmoordpreventie een tweede psychosociale autopsie studie gestart in samenwerking met NS, ProRail en Nationale Politie. De onderzoekers interviewen nabestaanden die een dierbare door suïcide op het spoor hebben verloren. Elk jaar overlijden gemiddeld 200 Nederlanders door suïcide met deze methode.
Visie van samenwerkingspartners
In 2021 is ook onderzoek gedaan naar de inhoudelijke meerwaarde van de psychosociale autopsie en de rol van partijen in het veld. De onderzoekers interviewden ruim 40 belangrijke partijen zoals GGD, Slachtofferhulp Nederland, Nationale Politie, landelijke Huisartsvereniging, ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en Vereniging Nederlandse Gemeenten.
Lerend systeem en ondersteuning nabestaanden
Het is belangrijk dat de verkregen kennis terugkomt bij alle partijen die een rol hebben in het voorkomen van suïcides. Zowel binnen als buiten de zorgcontext. Zo ontstaat een lerend systeem, waarbij continu gereflecteerd wordt op trends en achtergronden van suïcides. Deze kennis wordt vertaald in beleid en handvatten voor professionals. Door te leren van de verhalen van nabestaanden en aanvullende bronnen hopen we volgende suïcides te voorkomen. Bovendien krijgen nabestaanden door psychosociale autopsie de kans om hun verhaal te doen. Dat biedt steun bij het diepe verdriet.
Wat willen we bereiken?
113 Zelfmoordpreventie en de samenwerkingspartners willen dat verdiepend onderzoek na suïcide standaard wordt in Nederland. De eerste stap is dat in 2025 elke directe nabestaande de folder krijgt met informatie over emotionele en praktische ondersteuning. Daarnaast vindt in 2025 bij 25% van de suïcides verdiepend onderzoek plaats.
Samenwerkingspartners
Dit project wordt begeleid door een begeleidingscommissie, in dit document staan alle leden en hun functie.
Saskia Mérelle werkt sinds 2017 als senior onderzoeker bij het team onderzoek van 113 Zelfmoordpreventie. Als hoofdonderzoeker heeft ze veel ervaring opgedaan met deze methode. Ook heeft ze jarenlang als epidemioloog bij de GGD gewerkt, ze weet dus veel van preventie en de publieke gezondheidszorg. Bovendien vindt ze het leukst om multidisciplinair te werken. In haar vrije tijd is Saskia het liefst veel aan het bewegen, hardlopen door de duinen of marathons in wereldsteden. Haar motto is dan ook: stop wishing, start doing.
“De verhalen van nabestaanden kunnen ons helpen om de preventie van zelfdoding te verbeteren”
‘Samen Minder Suïcide’ is een netwerk van partijen en organisaties die middenin de samenleving staan en gedreven zijn om samen, domeinoverstijgend suïcidepreventie verder te brengen.
113 Zelfmoordpreventie
Copyright © 2023. Alle rechten voorbehouden
Ook kunt u als school bijdragen door een van onderstaande programma’s te implementeren. Sommige programma’s zijn eenvoudiger te implementeren dan anderen. Zo vraagt STORM meer tijd, maar u kunt wel alvast starten met een aantal onderdelen van het programma.
Als (grote) werkgeversorganisatie kunt u afspraken maken met instanties die laagdrempelige toegang tot psychologen geven. Wanneer een jongvolwassen medewerker mentale problemen ervaart, kan deze laagdrempelige zorg mogelijk voldoende zijn of de wachtlijstperiode tot de reguliere zorg overbruggen. Het kan gaan om specifieke trainingen, zoals examentraining, of individuele begeleiding.
Als zorginstelling kunt u bijdragen door aan te sluiten bij de communicatiemiddelen van de doelgroep. Maak bijvoorbeeld gebruik van:
Als iemand met suïcidale gedachten aanklopt voor hulpverlening is er vaak een wachttijd voor de behandeling kan beginnen. Maar het risico van wachten en niets doen is groot. Als gemeente kunt u helpen de wachttijd te overbruggen door een contract sluiten met de Eigen Kracht Centrale en dit bekend te maken bij zorgprofessionals. De Eigen Kracht Centrale helpt mensen in moeilijke situaties om de eigen regie te pakken door met hun netwerk een plan te maken.
Als zorgorganisatie kunt u bijdragen door de ‘leidraad suïcidepreventie jongeren, een netwerkbrede werkwijze’ te implementeren (zowel geldig voor 18- als 18+). U kunt onder andere:
Behandeling richten op zowel de suïcidaliteit als de onderliggende problematiek .
Als school kunt u bijdragen door te zorgen dat er een suïcidepreventie- en postventie protocol is. Bekijk de materialen die specifiek zijn ontwikkeld om onderwijsinstellingen hierin te ondersteunen.
U kunt bijdragen door zich bewust te zijn van de risicofactoren en extra alert te zijn bij de jongeren en jongvolwassenen die binnen de risicogroep vallen. Welke onderzoeken zijn relevant?
U kunt bijdragen door zoveel mogelijk mensen in uw organisatie die contact hebben met jongvolwassenen op te leiden als gatekeeper. Bekijk het trainingsaanbod voor gatekeepers van 113 Zelfmoordpreventie.
U kunt bijdragen door het gesprek aan te blijven gaan met jongvolwassenen die iemand hebben verloren aan zelfdoding. U kunt ze onder andere verwijzen naar de website Stilgeweest, gericht op jonge nabestaanden van zelfdoding
Houd Moed is een online platform voor iedereen die te maken heeft (gehad) met zelfdoding. Het platform publiceert hoopvolle verhalen van mensen die ooit kampte met suïcidaliteit. U kunt bijdragen door Houd Moed te verspreiden onder jongvolwassenen.
U kunt bijdragen door laagdrempelige organisaties bekend te maken bij jongvolwassen en initiatieven in de regio op te zetten of te ondersteunen.
U kunt bijdragen door deze campagnes te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten:
In de gratis online training leren deelnemers hoe ze het gesprek met een jongere kunnen voeren over gedachten aan zelfdoding en daarmee mogelijk iemand kunnen helpen. U kunt bijdragen door de training te volgen en te verspreiden. Bijvoorbeeld door ouders van jongvolwassenen en anderen die in contact komen met jongvolwassenen te vragen de training te volgen.
U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.
Inzetten van universele preventielessen
U kunt bijdragen door als school, gemeente of (sport)organisatie algemene preventielessen te geven aan jongeren. Enkele organisaties die dit aanbieden zijn:
U kunt bijdragen door campagnes gericht op jongvolwassenen te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten. Enkele campagnes zijn:
