Hoe help jij om suïcide te voorkomen?
“Ik werk als programmaleider acute psychiatrie en houd me daarom veel bezig met suïcidepreventie. Als hulpverlener wil je mensen de beste zorg bieden binnen de mogelijkheden die je hebt, daarom kies je voor dit vak. Ik zoek altijd naar hoe ik mijn denken en handelen zo goed mogelijk kan ondersteunen met de juiste wetenschappelijke inzichten. Suïcidaliteit werd voorheen veelal als een symptoom gezien van een psychische stoornis, terwijl wij suïcidaliteit nu vaker zien als de hoofdreden van zorg en dat ook zo diagnosticeren en behandelen. Dat vraagt om een gedegen wetenschappelijk onderbouwde aanpak. Hoe beter we de suïcidaliteit kunnen signaleren, diagnosticeren en behandelen, hoe beter we onze patiënten kunnen helpen.”
Jullie werken daarvoor onder andere met de Toolkit Suïcidepreventie.
“Klopt. De toolkit is ontstaan vanuit het Supranet GGZ samenwerkingsverband en ontwikkeld door 113. Het werken met deze toolkit zorgt ervoor dat we allemaal op dezelfde manier suïcidaliteit kunnen uitvragen bij onze patiënten en op basis van deze diagnostiek de juiste interventies kunnen inzetten. Omdat we letterlijk meer tools in handen hebben en omdat we dezelfde interventies gebruiken, is er ook sprake van meer overeenstemming tussen collega’s. Zo kunnen we onze behandeling en werkwijze blijven verbeteren. Daarnaast zorgt de toolkit ervoor dat we risicofactoren sneller kunnen signaleren en beter kunnen inzetten op specifieke doelgroepen, zoals middelbare mannen en homoseksualiteit.”
| Supranet GGZ staat voor het Suïcide Preventie Actie Netwerk in de GGZ. Binnen Supranet GGZ werken momenteel tien GGZ-instellingen samen om de kwaliteit van zorg voor suïcidale patiënten zichtbaar te maken, te leren wat er beter kan en de zorg waar nodig te verbeteren.
Meer informatie of ook aansluiten? Kijk op www.supranetggz.nl |
Samen naar minder suïcide: wat is daarvoor nodig?
“Ook in de GGZ is er nog steeds sprake van een stigma. Hierdoor komt het voor dat een patiënt niet wordt doorgestuurd en daardoor niet de juiste behandeling krijgt. Dat is natuurlijk niet wenselijk. Door specialisten op de juiste manier te trainen kunnen we dit voorkomen. Als je weet wat je moet doen, de juiste vragen kan stellen en je hierin bekwaam voelt dan kun je ook goed behandelen. Daarvoor is een goede samenwerking met verschillende ketenpartners erg belangrijk: suïcidaliteit staat nooit op zichzelf. Iemand die suïcidaal is heeft vaak ook psychosociale stress. Deze patiënt heeft niet voldoende baat bij een behandeling vanuit één behandelperspectief. Dan kan ik een psychotherapiebehandeling starten, maar als het huisvestingsprobleem, de financiële problemen of relatie- en gezinsproblemen niet worden aangepakt, dan heeft dat weinig zin, omdat dit de stress en suïcidaliteit in stand kan houden.
Wat vind je belangrijk als het over suïcidaliteit gaat?
“Dat het van tijdelijke en dus voorbijgaande aard kan zijn. Denken aan suïcide of suïcide willen plegen, betekent niet dat je daar ook naar moet handelen op dat moment. Je gevoel en gedachten kunnen weer veranderen. Ik wil het daarmee niet kleiner maken, maar wel stilstaan bij het feit dat het gevoel hoort bij een bepaald vaak moeilijk moment in je leven. Je emoties sturen op dat moment je gedachten, terwijl je een tijdje later misschien wel met een hele andere bril naar de situatie kijkt. Wat je denkt of voelt, hoeft niet altijd de waarheid te zijn. Maar: je moet het wel uitspreken, zodat een ander naar je kan luisteren en je mogelijk kan helpen.”
Wat is volgens jou nodig om het gesprek over suïcide te kunnen voeren?
“Luister, wees aanwezig en kom niet meteen met een oplossing. Vaak hebben mensen die last hebben van suïcidale gedachten ook last van een schuldgevoel. Ze voelen zich tot last naar hun omgeving en plegen suïcide omdat ze ervan uitgaan dat iedereen beter af is zonder hen. Maar dat zijn hun eigen gedachten en overtuigingen. Die werken vaak net als met de roze olifant in de kamer waar je niet aan mag denken: als je het gevoel hebt dat je er niet aan mag denken, wordt de olifant alleen maar groter en meer aanwezig. Bespreekbaar maken zorgt voor een lichter gevoel en je geeft de ander de ruimte om zijn of haar gevoelens en overtuigingen te toetsen.”
Wat wil je meegeven iemand die zich nu eenzaam en radeloos voelt?
“Maak je gedachten bespreekbaar en neem iemand in vertrouwen. Als je er te lang mee rondloopt, heb je het risico om in een tunnelvisie terecht te komen. Dan wordt het steeds ingewikkelder om er zelf uit te komen. Je wil van de nare gevoelens af en je krijgt het idee dat suïcide de enige overgebleven optie is. Misschien kan de ander je helpen om te zoeken naar andere mogelijke oplossingen voor je problemen of misschien kun je gewoon even je hart luchten. Het kan helpen om de tijdelijke aard van de gevoelens te zien en je te realiseren dat je niet altijd hoeft te handelen naar wat je voelt en denkt. Als je iets ingrijpends meemaakt, denk je al snel: ik kom er nooit meer overheen. Maar er zijn hulpverleners die samen met je naasten, je er doorheen kunnen slepen en die jou kunnen helpen om te leren hoe je met de situatie kunt omgaan. Je ziet zelf geen uitweg meer, maar de ander kan naast je staan en je helpen kijken naar de mogelijkheden die er wel zijn. Het wil niet zeggen dat als je zelf de uitweg niet ziet, dat die er ook niet is.”
Over de Wereld Suïcide Preventie Week
Van 9-15 september 2024 is het Wereld Suïcide Preventie Week. In deze week vragen we extra aandacht voor suïcidepreventie. Dat doen we niet zomaar: elke 40 seconden stapt er iemand op de wereld uit het leven. In Nederland overlijden gemiddeld 1.850 mensen per jaar door suïcide. Dat zijn er 5 per dag. Elke suïcide raakt 135 mensen. Op jaarbasis zijn dat bijna 250.000 mensen, net zoveel als het inwoneraantal van de stad Eindhoven. We hebben jouw hulp hard nodig om deze cijfers naar beneden te halen. Help jij mee? Suïcide raakt ons allemaal. Help mee om het aantal suïcides omlaag te krijgen en kijk op www.samenmindersuicide.nl.
‘Samen Minder Suïcide’ is een netwerk van partijen en organisaties die middenin de samenleving staan en gedreven zijn om samen, domeinoverstijgend suïcidepreventie verder te brengen.
113 Zelfmoordpreventie
Copyright © 2023. Alle rechten voorbehouden
Het Trimbos-instituut en Pharos bieden een waardevolle handreiking om gemeenten te ondersteunen bij het ontwikkelen van beleid rond mentale gezondheid voor kinderen en jongeren. De handreiking biedt een helder stappenplan voor het opstellen van een breed gedragen plan, inclusief tips voor beleidsinvulling en inspirerende voorbeelden.
De Studenten Welzijnswijzer helpt studentverenigingen bij het organiseren van preventieve en curatieve maatregelen voor het mentale welzijn van hun leden; een initiatief van Avans Hogeschool en Stichting Lieve Mark.
U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.
Kinderen en jongeren ontwikkelen zich het best als het goed met ze gaat. Als ze lekker in hun vel zitten, zichzelf kunnen zijn en gezond en veilig opgroeien in een kansrijke omgeving. Vanuit het onderwijs werken aan welbevinden doe je samen met leerlingen, ouders, professionals in en rond het onderwijs en beleidsmakers. En met een schoolbrede inzet: op alle lagen in en om de school en met verschillende acties en interventies die op elkaar aansluiten.
Meer weten?
Bekijk dan de website van Welbevinden op School, het landelijke kennis- en ondersteuningsprogramma van Pharos en het Trimbos-instituut. Welbevinden op School is er voor professionals in onderwijs, GGD en beleid. De kennis en tools helpen je snel op weg om vanuit een duurzame, gezamenlijke visie te werken aan welbevinden. Welbevinden op School is kennispartner van Gezonde School.
Stichting PraatErover! plaatst gecertificeerde psychische hulpverleners die begaan zijn met jongvolwassenen op studentenverenigingen (gezelligheids- culturele- en sportverenigingen). Op deze manier krijgen studenten toegang tot toegankelijke gratis psychische hulpverlening zonder wachtrij.
Met Rondom Jong van Trimbosinstituut, NCJ en GGD GHOR Nederland versterk je depressiepreventie op scholen en de ketensamenwerking in je regio rond jongeren. Materialen zijn gratis verkrijgbaar.
Dan kunt u hen wijzen naar www.stilgeweest.nl of www.toenwashetstil.nl. Deze websites bieden informatie en verhalen van jongeren en volwassenen die lotgenoten zijn. Ze behandelen rouw na zelfdoding, zodat nabestaanden zich minder alleen voelen. Uiteindelijk heeft dit een (bewezen) preventieve werking op verdere zelfdodingen.
Ook kunt u als school bijdragen door een van onderstaande programma’s te implementeren. Sommige programma’s zijn eenvoudiger te implementeren dan anderen. Zo vraagt STORM meer tijd, maar u kunt wel alvast starten met een aantal onderdelen van het programma.
Als (grote) werkgeversorganisatie kunt u afspraken maken met instanties die laagdrempelige toegang tot psychologen geven. Wanneer een jongvolwassen medewerker mentale problemen ervaart, kan deze laagdrempelige zorg mogelijk voldoende zijn of de wachtlijstperiode tot de reguliere zorg overbruggen. Het kan gaan om specifieke trainingen, zoals examentraining, of individuele begeleiding.
Als zorginstelling kunt u bijdragen door aan te sluiten bij de communicatiemiddelen van de doelgroep. Maak bijvoorbeeld gebruik van:
Als iemand met suïcidale gedachten aanklopt voor hulpverlening is er vaak een wachttijd voor de behandeling kan beginnen. Maar het risico van wachten en niets doen is groot. Als gemeente kunt u helpen de wachttijd te overbruggen door een contract sluiten met de Eigen Kracht Centrale en dit bekend te maken bij zorgprofessionals. De Eigen Kracht Centrale helpt mensen in moeilijke situaties om de eigen regie te pakken door met hun netwerk een plan te maken.
Er bestaan ook herstelacademies en Recovery Colleges waar je ervaringen kunt uitwisselen, steun vindt en van elkaar kunt leren. Via de Mind Atlas en het aanklikken van de optie ‘zelfregie- en herstelcentra’, vind je adressen bij jou in de buurt.
Jongvolwassenen kunnen ook gewezen worden op de WachtVerzachter. Dat is een organisatie die zich inzet voor mensen die in afwachting zijn van psychische hulp. Tot nu toe in Dronten, Utrecht, Lelystad, Nieuwegein en Stichtse Vecht (17+ jaar) en in Kampen en Eindhoven (18- jaar). Zij worden direct gekoppeld aan een ervaringsdeskundige die hun situatie (h)erkent. Jongvolwassenen kunnen meteen aan de slag in een veilige omgeving waarin niets hoeft en alles mag. Daarnaast worden er diverse activiteiten georganiseerd gericht op ontmoeting, ontspanning en verdieping.
Love Your Mind is er voor jongeren van 14 t/m 23 jaar met mentale klachten die op een wachtlijst staan. Het initiatief is ontwikkeld door en voor jongeren. Zij kunnen er terecht voor informatie, advies, voorlichting, (h)erkenning en ontspanning. En kunnen hen vinden in: Den Haag, Zoetermeer, Delft, Rijswijk, Pijnacker-Nootdorp, Westland, Midden Delfland, Wassenaar en Leidschendam-Voorburg.
Als zorgorganisatie kunt u bijdragen door de ‘leidraad suïcidepreventie jongeren, een netwerkbrede werkwijze’ te implementeren (zowel geldig voor 18- als 18+). U kunt onder andere:
Behandeling richten op zowel de suïcidaliteit als de onderliggende problematiek.
Bij de leidraad zijn handreikingen verschenen over:
Als onderwijsinstelling kunt u bijdragen door te zorgen dat er een suïcidepreventie- en postventieprotocol is. Bekijk de materialen die specifiek zijn ontwikkeld om onderwijsinstellingen hierin te ondersteunen.
U kunt bijdragen door zich bewust te zijn van de risicofactoren en extra alert te zijn bij de jongeren en jongvolwassenen die binnen de risicogroep vallen. Welke onderzoeken zijn relevant?
U kunt bijdragen door zoveel mogelijk mensen in uw organisatie die contact hebben met jongvolwassenen op te leiden als gatekeeper. Bekijk het trainingsaanbod voor gatekeepers van 113 Zelfmoordpreventie.
Afgeleid van deze Gatekeepertraining biedt 113 voor toekomstige zorgprofessionals verschillende e-learning modules (inclusief aanvullend lesprogramma) over suïcidepreventievaardigheden, zowel voor alle MBO en HBO Zorg- en Welzijnsopleidingen als voor WO-psychologen.
U kunt bijdragen door het gesprek aan te blijven gaan met jongvolwassenen die iemand hebben verloren aan zelfdoding. U kunt ze onder andere verwijzen naar de website Stilgeweest, gericht op jonge nabestaanden van zelfdoding
Houd Moed is een online platform voor iedereen die te maken heeft (gehad) met zelfdoding. Het platform publiceert hoopvolle verhalen van mensen die ooit kampte met suïcidaliteit. U kunt bijdragen door Houd Moed te verspreiden onder jongvolwassenen.
U kunt bijdragen door laagdrempelige organisaties bekend te maken bij jongvolwassen en initiatieven in de regio op te zetten of te ondersteunen.
U kunt bijdragen door deze campagnes te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten:
In de gratis online VraagMaar-training leren deelnemers hoe ze het gesprek met een jongere kunnen voeren over gedachten aan zelfdoding en daarmee mogelijk iemand kunnen helpen. U kunt bijdragen door de training te volgen en te verspreiden. Bijvoorbeeld door ouders van jongvolwassenen en anderen die in contact komen met jongvolwassenen te vragen de training te volgen.
Voor onderwijsprofessionals, sociaal werkers, etc. die werken met jongeren tussen ongeveer 11 en 18 jaar en ook aandacht willen besteden aan seksuele en genderdiversiteit, is er de e-learning Weet jij hoe het ècht gaat met de jongeren in jouw dagelijkse werk? Uit onderzoek blijkt dat namelijk LHBTI-jongeren veel vaker kampen met depressie dan hun heteroseksuele en cisgender leeftijdsgenoten.
De Checkers is een online tool van MIND Us die mensen in de omgeving van jongeren bewust maakt van hun rol als supportfiguur en hen tools in handen geeft om die rol goed en met vertrouwen te vervullen. Zodat jongeren zich erkend en verbonden voelen.
U kunt bijdragen door meer awareness te creëren over de voor- en nadelen van sociale media.
Inzetten van universele preventie'lessen'
U kunt bijdragen door als school, gemeente of (sport)organisatie algemene preventie’lessen’ te geven aan jongeren. Enkele organisaties die dit aanbieden zijn:
Tip: Beantwoord deze vragen als je een interventie kiest:
U kunt bijdragen door campagnes gericht op jongvolwassenen te verspreiden, bekend te maken of aan te sluiten. Enkele campagnes zijn:
